ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انواع ورق فولادی در سطح دنیا شناخته می‌شود. ورق‌های فولادی در کشور ما با ضخامت و ابعاد گوناگون تولید شده و روانه بازارهای داخلی و خارجی می‌شوند. مواد اولیه مورد استفاده در تولید ورق‌های فولادی یکسان نیستند. به همین دلیل تنوع محصولات موجود در بازار زیاد است. در این مقاله قصد داریم به معرفی انواع ورق‌های فولادی بپردازیم. تا پایان با ما همراه باشید.
فرآیند تولید ورق فولادی
قبل از معرفی انواع ورق فولادی بد نیست که نیم‌نگاهی به روش تولید این محصولات فلزی داشته باشیم. در تولید ورق فولادی عمدتا از روش شکل‌دهی نورد گرم یا سرد استفاده می‌شود. البته نورد گرم در مقایسه با نورد سرد کاربرد بیشتری دارد. شمش فولادی به عنوان ماده اولیه در خط تولید ورق مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شمش‌ها در کوره‌های مخصوص حرارت می‌بینند و به دمای ذوب نزدیک می‌شوند. زمانی که شمش حالت خمیری پیدا می‌کند، آماده شکل‌دهی است.
در ادامه شمش فولادی در چند مرحله از بین غلتک‌های مخصوصی عبور می‌کند. در هر مرحله ضخامت شمش کاهش یافته و بر طول آن اضافه می‌شود. در صورتی که شمش در حین عبور از غلتک‌ها سرد شود، بار دیگر در معرض حرارت کوره قرار می‌گیرد تا حالت خمیری پیدا کند. این فرآیند تا زمانی که ورق فولادی به ضخامت مورد نظر برسد، ادامه پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید: قراضه فله چیست؟
انواع ورق فولادی
بسته به نوع مواد اولیه‌ای که در تولید ورق‌های فولادی استفاده می‌شوند، این دسته از محصولات در چند گروه طبقه‌بندی می‌شوند. انواع ورق فولادی موجود در بازار ایران عبارت‌اند از:
1. ورق فولاد سیاه
فولاد سیاه یکی از انواع پرکاربرد فولاد است که به دلیل سطح تیره و ماتی که دارد با نام فولاد سیاه شناخته می‌شود. دلیل تیرگی سطح ورق فولاد سیاه، وجود یک لایه اکسید آهن روی آن است. از ورق فولاد سیاه در صنایع خودروسازی (بدنه خودرو)، لوله و پروفیل‌سازی، کشتی‌سازی و تانکرسازی استفاده می‌شود.
2. ورق فولاد روغنی
بر خلاف فولاد سیاه، فولاد روغنی دارای سطح براق و صیقلی است. دلیل نام‌گذاری این محصول نیز همین دو ویژگی است که برشمردیم. آنچه باعث باعث می‌شود تا سطح این ورق‌ها حالت صیقلی و براق پیدا کند، استفاده از فرآیند شکل‌دهی نورد سرد در تولید آن‌هاست. در فرآیند نورد سرد، عملیات عبور کلاف فولادی از میان غلتک‌ها در دمای محیط انجام می‌گیرد. وقتی ورق‌های فولادی با ضخامت مورد نظر به دست آمد، برای جلوگیری از زنگ زدن، سطح آن را به روغن آغشته می‌کنند. از جمله کاربردهای اصلی ورق فولاد روغنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ساخت لوله
- ساخت بدنه لوازم خانگی مانند یخچال، اجاق گاز و ماشین لباس‌شویی
3. ورق فولادی اسید‌شویی شده
در تولید ورق فولادی به روش نورد گرم، بعد از پایان فرآیند ساخت، برای خنک کردن سطح ورق از آب استفاده می‌شود. تماس آب و هوا با سطح فولاد منجر به شکل‌گیری اکسید آهن می‌شود. اکسید آهن ایجاد شده در بسیاری از مواقع حالت پوسته پوسته در سطح ورق فولادی ایجاد می‌کند. برای پاک کردن پوسته‌ها، سطح ورق‌ها با اسید کلریدریک شسته می‌شود. ورق‌های فولادی اسید شویی شده دارای کاربردهای زیر هستند:
- تولید لوله‌های مورد استفاده در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها
- تولید بدنه کشتی
- تولید رینگ و شاسی خودرو
4. ورق گالوانیزه
ورق‌های فولادی که در بالا اشاره کردیم در معرض خوردگی قرار دارند و از این حیث کاملا آسیب‌پذیر هستند. نوع خاصی از ورق‌های فولادی به نام فولاد ضد زنگ وجود دارد که در ادامه معرفی می‌کنیم. این ورق‌ها قیمت بالایی دارند و به همین دلیل تولید محصولات صنعتی با آن‌ها در خیلی از مواقع مقرون به صرفه نیست.
راه حل جایگزین استفاده از ورق‌های گالوانیزه است. در این حالت بعد از تولید ورق فولادی، آن را به آرامی در استخری از روی غوطه‌ور می‌کنند. بنابر مدت زمانی که ورق در استخر باقی می‌ماند، لایه روی با ضخامت مشخصی روی سطح آن تشکیل می‌شود. به این ترتیب محصول در برابر رطوبت و زنگ زدن مقاوم می‌گردد. کاربردهای اصلی ورق گالوانیزه را می‌توان در تولید لوله‌های انتقال آب، سقف برای سوله‌ها و مخازن نگهداری مایعات به خصوص آب خلاصه کرد.
5. ورق فولادی رنگی
ورق‌های فولادی رنگی همان ورق‌های گالوانیزه هستند. با این تفاوت که سطح نهایی آن‌ها با رنگ خاصی پوشش داده می‌شود. قبل از رنگ‌آمیزی ورق‌ها لازم است تا سطح آن‌ها از هرگونه آلودگی کاملا پاک شوند. بعد از اتمام رنگ‌آمیزی نیز، ورق‌های فولادی در معرض هوای خشک و گرم قرار می‌گیرند تا چسبندگی لازم بین سطح و پوشش رنگی برقرار شود. این دسته از ورق‌ها نیز برای تولید لوازم خانگی، تجهیزات تهویه مطبوع و شیروانی‌های مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نوع خاصی از ورق‌های فولادی رنگی هستند که با نام شادولاین شناخته می‌شوند. در فرآیند تولید این ورق‌ها با استفاده از دستگاه‌های مخصوص، نوعی موج با شکل هندسی مشخص ایجاد می‌شود. ورق‌های شادولاین بیشتر به عنوان سقف‌های شیروانی به کار می‌روند. مدل طراحی آن‌ها به هدایت راحت‌تر آب باران روی ورق‌ها کمک می‌کند.
6. ورق فولادی آج‌دار
از جمله انواع ورق فولادی باید به ورق‌های آج‌دار اشاره کنیم. ویژگی اصلی این ورق‌ها وجود برجستگی‌های خاصی است که در سطح آن‌ها به چشم می‌خورد. اگر قرار باشد از ورق‌های فولادی در سطوحی استفاده شود که تردد روی آن‌ها وجود دارد، باید حتما از ورق‌های آج‌دار استفاده کرد. چرا که این ورق‌ها با ایجاد اصطکاک لازم مانع از سرخوردن می‌شوند. در تولید پلکان فلزی، کف اتاق خودروهای سواری و سنگین و پل‌های عابر پیاده از ورق‌های فولادی آج‌دار استفاده می‌شود.
7. ورق‌های آلیاژی
فولاد در گریدها مختلف دارای خواص مکانیکی مشخصی است. گاهی اوقات لازم است که با ترکیب مواد اولیه دیگری به همراه فولاد، برخی از خواص مکانیکی این تجهیز تقویت شود. به این نوع ورق‌ها اصطلاحا آلیاژی گفته می‌شود. کربن، برنج، برنز و پیوتر به عنوان عنوان مهم‌ترین متریال‌هایی شناخته می‌شوند که در تولید ورق آلیاژی به کار می‌روند.
یکی از انواع پرکاربرد ورق‌های فولادی با نام ورق فولادی ضدزنگ شناخته می‌شود که در ساختار آن حدود 2 درصد کربن در کنار آهن وجود دارد. ساختار این ماده باعث تقویت خواص مکانیکی ورق فولادی می‌شود. به طوری که تحمل فولاد ضد زنگ در برابر حرارت، ضربه و خوردگی چندین برابر افزایش پیدا می‌کند. همه این عوامل باعث می‌شود که ورق‌های فولادی ضدزنگ عمر مفید و قیمت بالایی در مقایسه با سایر انواع ورق فولادی داشته باشند.
از جمله کاربردهای اساسی این ورق‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کشتی‌سازی
- مخازن سوخت
- لوله‌های نفت و گاز
- هواپیماسازی
- لوازم خانگی
8. ورق فولادی ضدسایش
ورق‌های فولادی ضد سایش در واقع نوعی ورق فولادی آلیاژی به شمار می‌روند. هر چه میزان کربن موجود در ساختار فولاد بیشتر شود، سختی سطح و مقاومت در برابر سایش آن بالاتر می‌رود. این ورق‌ها در گرید‌های مختلفی تولید می‌شوند و برای محیط‌های کاری سخت مانند معادن سنگ و ماشین‌آلات کشاورزی بکار می‌روند.
9. ورق فولادی پانچ شده
در تولید ورق فولادی پانچ شده از فولاد معمولی استفاده می‌شود. تنها تفاوت این ورق‌ها، ایجاد منافذ با شکل‌های هندسی مشخص در سطح آن‌هاست. این منافذ در جریان تولید ورق‌های فولادی با استفاده از دستگاه‌های CNC روی ورق ایجاد می‌شوند. نمونه‌هایی این ورق‌های فولادی پانچ شده را می‌توانید در برخی از صندلی‌های فلزی که در سطح شهر وجود دارند، مشاهده کنید. علاوه بر ان به دلیل عملکرد مناسب در کنترل ارتعاشات، این دسته از ورق‌ها در تولید برخی ماشین آلات صنعتی نیز به کار می‌روند.
10. ورق فولادی قلع‌اندود
انواع ورق فولادی قلع اندود مشابه ورق‌های گالوانیزه هستند و تنها تفاوت آن‌ها در این است که از قلع برای پوشش‌دهی سطح ورق‌ها استفاده می‌شود. این اقدام باعث تقویت خاصیت چکش‌خواری و انعطاف‌پذیری ورق‌های فولادی قلع اندود می‌شود. از جمله مهم‌ترین کاربردهای این دسته از ورق‌های فولادی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تولید بسته‌بندی مواد غذایی (کنسرو)
- تولید ظروف پخت و پز (قابلمه و ماهی‌تابه)
- ساخت برد الکترونیک
کلام پایانی
در این مقاله به معرفی انواع ورق فولادی پرداختیم. هر یک از ورق‌های فولادی را می‌توان در ابعاد و ضخامت‌های سفارشی تولید کرد. قبل از سفارش ورق فولادی، حتما باید کاربرد مورد نظر خود را به دقت تعیین کنید. پس از آن می‌توانید از بین گزینه‌های موجود، ورق فولادی مناسب را برگزینید. در صورتی که تخصص کافی در این زمینه ندارید، حتما از کارشناسان حرفه‌ای کمک بگیرید.