امروزه نسبت به هر زمان دیگری توجه به جلوگیری از آلوده شدن محیط زیست اهمیت پیدا کرده و بشر همواره به دنبال راه‌های مختلف به منظور حفظ محیط زیست و صرفه جویی در مصرف منابع طبیعی است. در همین راستا بازیافت نیست به گذشته اهمیت بسیاری دارد زیرا با بازیافت اجسام مختلف می‌توان با صرف هزینه کمتر از آن‌ها در موارد دیگری استفاده کرد و از آسیب بیشتر به محیط زیست و آلوده شدن آن نیز جلوگیری کرد. از جمله بازیافت‌هایی که در چندین سال گذشته مورد توجه بوده، بازیافت ضایعات آهن است که هم در ایران و هم در جهان دارای سابقه نسبتا طولانی است که در ادامه این مقاله تاریخچه آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
دلایل اهمیت بازیافت
یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت بازیافت آن است که با انجام آن می‌توان تا حدودی به کاهش تغییرات آب و هوایی و مشکلات زیستی کمک کرد. به صورت کلی وجود زباله نیاز به فضایی برای دفن کردن آن را ایجاد می‌کند و هرچه زباله بیشتری تولید شود، به فضاهای بیشتری برای دفن آن‌ها نیاز خواهد بود، پس می‌توان گفت که دور ریزی زباله برای انسان بسیار گران تمام می شود زیرا صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست و منابع طبیعی وارد می‌کند.
همچنین باید گفت بازیافت راهی برای دور کردن مواد زاید از محل زندگی است بوده و از آن جهت که می‌توان مجدد از مواد خام استفاده کرد، دارای اهمیت بالایی است. به طور مثال قوطی‌های آلومینیوم را از قوطی‌های کنسرو بازیافتی تهیه می‌کنند و اینکار باعث می‌شود تا علاوه بر کاهش میزان آلودگی‌ها، هزینه‌ها نیز کاهش پیدا کند. همچنین بازیافت این امکان را فراهم می‌آورد تا سوخت کمتری برای سوزاندن زباله‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
تاریخچه بازیافت در جهان
اینکه تاریخچه بازیافت در جهان به چه سالی بازمی‌گردد از سوالاتی است که پاسخ دادن به آن دشوار است. اما به صورت کلی می‌توان گفت از زمانی که انسان اقدام به ساخت خانه‌های دائمی برای اقامت خود کرد، با مازاد مواد مصرفی به شکل زباله روبرو شد، پس می‌توان نتیجه کرد که زباله حدود ۱۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح برای انسان به عنوان یک مسئله مطرح شد. انسان با ساختن ابزارهای استخوانی از پسماندهای شکار اولین کارگاه‌ھای بازیافت را به وجود آورد. با دنبال کردن سیر تحولات تاریخی زباله به شهر آتن در یونان برمی‌خوریم که در چهارصد سال قبل از میلاد مسیح محل انبار کردن زباله شهری را به وجود آوردند. پس از شش قرن نیز رومی‌ھا اولین نیروی جمع آوری زباله را ایجاد کردند آن‌ها با استفاده از دو مرد و با بکار بردن یک گاری زباله‌های اطراف خیابان‌ھا را جمع آوری می‌کردند و در گاری می‌ریختند.در واقع از مهم‌ترین وقایع که در آن زمان اتفاق افتاد،کشف کاغذ در سال ١٠۵ میلادی در چین بود که با استفاده از مواد بازیافتی تولید شده بود.
احداث کارخانه‌های بازیافت
در سال ١۶٩٠ خانواده ریتن هاوس اولین کارگاه بازیافت کاغذ را در حاشیه خلیج ویسا هیکان (WISSAHICKON) در نزدیکی فیلادلفیا بنا کردند. از حوادث مهم دیگری که در این دوره از تاریخ رخ داد، ذوب کردن مجسمه جرج سوم پادشاه انگلستان توسط آمریکایی‌ھا بود که در سال ١٧٧۶ از مجسمه گلوله ساختند و برای استفاده در جنگ‌ھای استقلال از انگلیس آن را مورد استفاده قرار دادند. پس از گذشت چندین سال نیز در سال ١٣٨٨ میلادی پارلمان کشور انگلستان ریختن مواد زاید در نهرها و راه‌ھای آبی عمومی را ممنوع اعلام کرد. همچنین در همین زمان بود که آمریکایی‌ھا شروع به بازیافت خرده‌ھای فلزات و قراضه آهن کردند.
در ابتدای قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم مراکز بازیافت یکی پس از دیگری فعالیت خود را آغاز کردند و در سال ١٨٩٧ مرکز بازیافت شهر نیویورک تاسیس شد. ھفت سال پس از آن یعنی درسال ١٩٠۴ مراکز بازیافت آلومینیوم در شهرهای شیکاگو و کلیولند فعالیت خود را آغاز کردند. در همین زمان بود که کشف و ساختن پلاستیک روشن یا کاغذ سلفون توسط شیمیدان سوئیسی، دکتر ژاک براندن انجام شد و بسته بندی پلاستیکی را رواج پیدا کرد.
با گسترش شهرها و تولید بیشتر مواد زاید در سال ١٩۶۵ میلادی دولت فدرال آمریکا لایحه‌ای در مورد مواد زاید جامد به تصویب رساند و ملت را تشویق به رهیافت‌های جدید در مورد زباله کرد و سه سال پس از آن در سال ١٩۶٨ صنایع آلومینیوم سازی شروع به بازیافت آلومینیوم های دور ریخته شده از ضایعات قوطی نوشابه تا میله‌های پنجره‌ها کردند.
نام گذاری روز زمین
۲۲ آوریل در ١٩٧٠ برای اولین بار روز کره زمین معرفی شد و در سال بعد بود که موسسه حفاظت از محیط زیست در سال ١٩٧١ در ایالت اورگان در ازای هر قوطی نوشابه فروشنده گرو می‌گرفت که هنگام بازگرداندن قوطی این گرو را پس می‌داد که این کار به منظور بازیافت انجام می‌شد. در سال ١٩٧٢ اولین مرکز بازخرید مواد بازیافتی در ایالت واشنگتن تاسیس شد که انواع روزنامه‌ها، قوطی‌های آلومینیومی و بطری‌ھای شیشه‌ای را می‌خرید.
درسال ١٩٧۴ شهر یونیورسیتی ایالات میسوری برای جمع آوری روزنامه نیز صندوق‌ھایی را در نظر گرفت و در قسمت‌های مشخصی قرار داد تا مردم پس از مطالعه روزنامه آن‌ها را درون صندوق‌های تعین شده قرار دهند. همچنین در سال ١٩٧۶ سه نفر از اهالی بارتلز ویل ایالات اوکلاهاما حق امتیاز یک روش برای تصفیه و استفاده مجدد روغن های نرم کننده را دریافت کردند و در همین سال بود که قانون حفظ منابع طبیعی و بازیافت در آمریکا به تصویب رسید. براساس این قانون محل‌ھای دفن زباله باید به سرپوشیده و بهداشتی بودند که اجرای این قانون باعث افزایش قسمت زمین برای دفن زباله شد که خود تشویقی برای حفاظت از منابع طبیعی بازیافت بود.
شهر سانفرانسیسکو در سال ١٩٨۶ به هدف خود که بازیافت ٢۵ % از مواد زاید خانگی و تجاری بود رسید و اولین ایالتی شد. در سال ١٩٨٨ نیز از یک سیستم کدگذاری که از شماره یک تا شماره شش بود برای مواد پلاستیکی استفاده شد و تمامی تولید کنندگان بطری‌های پلاستیکی مکلف به استفاده از آن بودند.در چهارم دسامبر سال ۱۹۹۰ نیز شرکت‌های پپسی و کوکاکولا اعلام کردند که از بطری‌های پلاستیکی که از ٢۵ % پلاستیک بازیافتی است، استفاده خواهند کرد تا قدمی در حفظ محیط زیست بردارند.
تاریخچه بازیافت در ایران
در ایران بازیافت مواد مختلف علاوه بر جنبه‌ھای اقتصادی ریشه در فرهنگ اصیل و دستور ھای مذھبی نیز داشته و دارد و همواره بزرگان ما بر دوری از اسراف تاکید داشته‌اند. در ایران از زمان تصویب قانون بلدیه (٢٠ ربیع الثانی سال ١٣٢۵ قمری) نظافت شهری به عهده شهرداری گذاشته شد. براساس قانون شهرداری مصوب ١٣٣۴ مواردی مانند نظافت، نگهداری و تسطیح معابر، نظافت و نگهداری فاضلاب، نظافت و نگهداری انبارھای عمومی، نظافت ونگھداری مجاری آب‌ھا، تعیین محل ھای مخصوص دفن زباله، مراقبت در امور بهداشت، تاسیس مراکز درمانی جلوگیری از شیوع امراض، نظارت بر امور اصناف و پیشه وران، جلوگیری از صنایع مزاحم، ایجاد رختشوی خانه و آبریزگاه، ایجاد حمام عمومی، رعایت بهداشت در کارخانه‌ھا، رعایت پاکیزگی در گرمابه‌ھا و اقدامات مختلف برای نظافت و زیبایی بر عهده شهرداری گذاشته شد. اگرچه به مرور زمان انجام برخی از این وظایف به عهده وزارتخانه‌ھا و سازمان‌ھای دیگر گذاشته شد جمع آوری، حمل ونقل و دفع انواع مواد زاید جامد شهری و نظافت معابر و فضاهای عمومی همچنان بر عهده شهرداری باقی ماند. در صورتی که متون گذشته مراجعه کنید خواهید دید که در دوران معاصر روند بازیافت با بازیابی کاغذ آغاز شده است. اولین بار در تاریخ نیز در ١٣١٣ کارخانه مقوا سازی کرج با خرید ضایعات کاغذ و تبدیل آن به مقوا عملا فعالیت بازیافت را شروع کرد. همچنین در سال ١٣٣۵ دومین کارخانه مقواسازی به نام مقواسازی شرق و یکسال بعد از آن یعنی درسال ١٣٣۶ کاغذ‌سازی کهریزک در تهران فعالیت خود را آغاز کردند.